Η θέση «Τράπεζα Νέου Ρυσίου-Καρδίας», όπου το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος (Δι.Πα.Ε.) διεξάγει την εκπαιδευτική ανασκαφή του, βρίσκεται περίπου 20 χιλιόμετρα νότια της πόλης της Θεσσαλονίκης, έξω από το χωριό Νέο Ρύσιο. Καλύπτει μια έκταση περίπου 15 τετραγωνικών χιλιομέτρων και διερευνάται αρχαιολογικά για πρώτη φορά.

Η θέση εντοπίστηκε αρχικά από τον Léon Rey, έναν Γάλλο αρχαιολόγο που συμμετείχε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο με τις δυνάμεις του Αγγλογαλλικού στρατού, οι οποίες είχαν στρατοπεδεύσει στη Θεσσαλονίκη μεταξύ του 1916 και του 1918. Τις επόμενες δεκαετίες, περιστασιακά διενεργήθηκαν περιορισμένες έρευνες σε διάφορα σημεία της θέσης από τα μέλη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, η οποία ανακήρυξε επισήμως τον χώρο ως αρχαιολογική θέση το 1998. Το 2016 το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδας έλαβε την άδεια από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού να ξεκινήσει συστηματική ανασκαφή στη θέση. Η αρχαιολογική έρευνα διενεργείται κάθε Ιούνιο και αρχές Ιουλίου για έναν ολόκληρο μήνα, με τη συμμετοχή των μεταπτυχιακών φοιτητών του Δι.Πα.Ε., ενώ μπορούν να συμμετάσχουν και φοιτητές από άλλα ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Κατά τη διάρκεια του υπόλοιπου έτους, το αρχαιολογικό υλικό καταγράφεται, φωτογραφίζεται και συντηρείται.

Ενδεικτική βιβλιογραφία για τη θέση:

• Rey, “Observations sur les premiers habitats de la Macédoine”, Bulletin de Correspondance Hellénique 41-43 (1917-1919), 137-138.
• French, Index of Prehistoric Sites in Central Macedonia, Θεσσαλονίκη 1967, 14, 60.
• K. Σουέρεφ, “Καρδία. Αγροτεμάχιο αρ. 725”, Αρχαιολογικό Δελτίο 1996, 445-446.
• Δ. Γραμμένος, Μ. Μπέσιος, Σ. Κώτσος, Από τους προϊστορικούς οικισμούς της Κεντρικής Μακεδονίας, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1997 (Μακεδονική Βιβλιοθήκη αρ. 88), 22-33, αρ. 44 (Καρδία).
• Μ. Μανωλεδάκης, “Ανασκαφή του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος στην Τράπεζα Νέου Ρυσίου–Καρδίας 2016-2017”, Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη 31 (2017, υπό έκδοση).
• Μ. Μανωλεδάκης, “Ανασκαφή του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος στην Τράπεζα Νέου Ρυσίου–Καρδίας 2018-2019”, Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη 33 (2021, υπό έκδοση).
• Μ. Μανωλεδάκης, “Ανασκαφή του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος στην Τράπεζα Νέου Ρυσίου–Καρδίας 2021”, Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη 34 (2022, υπό έκδοση).
• M. Manoledakis, The excavation of the ancient site at Neo Rysio, Thessaloniki, Mare Ponticum 10 (2022).
• M. Manoledakis, Comparing the sources of historical knowledge. The settlement at Neo Rysio (Thessaloniki) and the Macedonian expansion to the east of the Axios. In: L. Buzoianu, V. Lungu and D. Halmagi (eds.), To the sources of historical knowledge. Epigraphy, literary texts and archaeological documents. A tribute to Alexandru Avram. Pontica Supplementa, Constanta 2023 (in press).

Η θέση «Τράπεζα Νέου Ρυσίου-Καρδίας» βρίσκεται σε έναν φυσικό λόφο με ισοπεδωμένη κορυφή (τράπεζα) στο βόρειο άκρο της αρχαίας Κρουσίδας και στα νότια της κοιλάδας του Ανθεμούντα, κοντά στα σύγχρονα χωριά Νέο Ρύσιο και Καρδία, καθώς και στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης. Στη θέση ανακαλύφθηκαν τα κατάλοιπα ενός αρχαίου οικισμού που προϋπήρχε της ίδρυσης της Θεσσαλονίκης (316/5 π.Χ.). Ο οικισμός αυτός ιδρύθηκε σε μια περίοπτη τοποθεσία που επιβλέπει σχεδόν ολόκληρη την κοιλάδα του Ανθεμούντα, τον Θερμαϊκό κόλπο, καθώς και το όρος Κισσός (σημερινός Χορτιάτης).

Κατά τη διάρκεια της πρώτης ανασκαφικής περιόδου (2016), η έρευνα επικεντρώθηκε στην επιφανειακή διερεύνηση της θέσης και στον καθαρισμό της περιμέτρου του ανώτερου ανδήρου. Κατά τις επόμενες περιόδους, η ανασκαφική ομάδα πραγματοποίησε δοκιμαστικές ανασκαφικές τομές, οι οποίες έφεραν στο φως τμήματα κτιρίων και δρόμων. Τα ευρήματα αυτά προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για το πολεοδομικό σχέδιο του οικισμού, ο οποίος κατοικήθηκε κυρίως κατά την Πρώιμη Εποχή Σιδήρου και την Αρχαϊκή εποχή (11ος/10ος-6ος αι. π.Χ.).

Η θέση «Τράπεζα Νέου Ρυσίου-Καρδίας» ανήκει σε μια πυκνή ομάδα οικισμών, οι οποίοι υπήρχαν στον Θερμαϊκό κόλπο πριν την κατάκτηση της περιοχής από τους Μακεδόνες τον 6ο αι. π.Χ. Κατά την ανασκαφή, εντοπίστηκαν ορθογώνια και τραπεζοειδή κτίρια με πολλαπλούς χώρους, κατασκευασμένα με λίθινα θεμέλια και ανωδομή από πηλόπλινθους. Οι στέγες πιθανώς αποτελούνταν από ξύλινες σανίδες, κλαδιά και καλάμια. Στο εσωτερικό των δωματίων εντοπίστηκαν λάκκοι, καθώς και λίθινες και πήλινες κατασκευές που χρησιμοποιούνταν για τις καθημερινές δραστηριότητες. Ανάμεσα στα κτίρια, οι κάθετοι και οριζόντιοι δρόμοι που ήρθαν στο φως παρέχουν μια ενδεικτική εικόνα του ρυμοτομικού σχεδιασμού του οικισμού ήδη από την Πρώιμη Εποχή Σιδήρου.

Η ανασκαφή των τελευταίων χρόνων έφερε στο φως ενδιαφέροντα αρχαιολογικά ευρήματα (κεραμική, λίθινα και μεταλλικά εργαλεία, πήλινα σφονδύλια και υφαντικά βάρη, οστά και θαλάσσια όστρεα). Κάθε χρόνο, οι φοιτητές μας έχουν την ευκαιρία να εξασκηθούν στον καθαρισμό, τη φύλαξη, την αρχειοθέτηση και τη φωτογράφηση του αρχαιολογικού υλικού. Στο εργαστήριο συντήρησης του Δι.Πα.Ε., πραγματοποιείται η συγκόλληση των θραυσμένων αγγείων και η συντήρηση του αρχαιολογικού υλικού από μια έμπειρη ομάδα συντηρητών, με τη συμμετοχή των φοιτητών μας.

Συνέντευξη του διευθυντή της ανασκαφής, καθηγητή Μ. Μανωλεδάκη στην εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (26/03/24)

Συνέντευξη του διευθυντή της ανασκαφής, καθηγητή Μανόλη Μανωλεδάκη, στο κανάλι της ΕΡΤ3, 31 Μαρτίου 2022.

Ρεπορτάζ στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων της ΕΡΤ3, 22 Ιουνίου 2022. Πηγή: ΕΡΤ3.

Ημέρες Τέχνης 13, Καλοκαίρι – Φθινόπωρο 2021

Κεντρικό δελτίο ειδήσεων του ΤV100 στις 23 Απριλίου 2021: Ρεπορτάζ για τα αποτελέσματα της ανασκαφής των ετών 2018-2019, που παρουσιάστηκαν από τον διευθυντή της ανασκαφής Καθηγητή Μανόλη Μανωλεδάκη στην 33η συνάντηση του συνεδρίου «Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη».

Συνέντευξη του διευθυντή της ανασκαφής, Καθηγητή Μ. Μανωλεδάκη, στο κανάλι της ΕΡΤ3 (17 Οκτωβρίου 2019)

Κάθε χρόνο η ανασκαφική ομάδα ενισχύεται με ειδικευμένους εργάτες και φοιτητές των μεταπτυχιακών μας προγραμμάτων.